Ja. Bij een aanhouding mag de politie me altijd oppervlakkig fouilleren om na te gaan of ik hen niet zou kunnen aanvallen tijdens de overbrenging naar het politievoertuig of het commissariaat.
De politie mag me oppervlakkig fouilleren wanneer:
- Ik aangehouden word (zie arrestatie);
- Ik op een plaats kom waar de openbare orde bedreigd kan worden;
- Men de veiligheid van het internationaal vervoer moet verzekeren;
- Men mijn identiteit controleert en vermoedt dat ik een gevaarlijk voorwerp kan bij me hebben.
In deze vier gevallen spreekt men van een “veiligheidsfouille”.
Men mag meer diepgaand fouilleren:
- Voor het opsluiten in een cel op het commissariaat (“fouilleren voor opsluiting”)
- Wanneer men me verdenkt voorwerpen te bezitten die een verband hebben met een precieze inbreuk (“gerechtelijk fouilleren”)
Elk type fouilleren hoort bij specifieke situaties en voorwaarden. Indien ik weiger kan de politie “strikt noodzakelijk” geweld gebruiken om me te fouilleren (zie “gebruik van geweld”).
Ja. De politie moet me fouilleren om te zien of ik geen voorwerpen of stoffen bij me heb die gevaarlijk kunnen zijn voor mezelf of anderen (messen, drugs, veters, riemen, juwelen, …) of die een ontsnapping kunnen mogelijk maken.
De fouillering voor opsluiting in de cel moet gebeuren door een agent met hetzelfde geslacht als jij. Komt je geslacht niet overeen met wat op je identiteitskaart staat? Je kan een schriftelijke verklaring afleggen en onderteken dat je gefouilleerd wil worden door iemand van een het geslacht dat je zelf verkiest. Vraag hier naar voor de fouillering!
Ik mag gefouilleerd worden door de politie of door andere personen die daarvoor een wettelijke bevoegdheid hebben. Ik mag bijvoorbeeld oppervlakkig gefouilleerd worden door:
- Veiligheidsagenten die een ingang (dancing, …) bewaken, maar alleen indien ik toestem (ze mogen me de toegang weigeren indien ik niet instem);
- Veiligheidsagenten bij de uitgang van een winkel die veronderstellen dat ik iets meenam zonder te betalen, maar alleen indien ik toestem;
- Stewards bij de ingang van een stadion, maar alleen indien ik toestem (indien niet mogen ze me de toegang weigeren);
- Veiligheidsagenten van het openbaar vervoer die me vasthouden in afwachting van de komst van de politie;
- Douaniers;
- Bevoegde ambtenaren voor ik het vliegtuig neem of het tarmac van een luchthaven betreed;
- Bevoegde ambtenaren van de Dienst Vreemdelingzaken wanneer ik een asielaanvraag indien of me in een gesloten centrum bevind;
- Veiligheidsagenten op vraag van mijn werkgever, maar alleen mits mijn toestemming of die van de syndicale afvaardiging op mijn bedrijf.
Alleen de politie mag geweld gebruiken indien ik fouillering weiger. Anderen kunnen me alleen de toegang ontzeggen.
Dit hangt af van het soort fouillering.
Ja zonder uitzondering indien:
- Ik gefouilleerd word wanneer ik een plaats of samenkomst wil betreden waar de openbare orde bedreigd wordt (tenzij alleen bagage gecheckt wordt);
- Ik gefouilleerd word voor opsluiting.
- Ja, tenzij er onvoldoende politiemensen van mijn geslacht beschikbaar zijn en de politie denkt dat ik bewijsstukken of gevaarlijke voorwerpen bij me heb (“gerechtelijke fouillering”). De politie moet steeds het maximum doen om een agent te vinden van hetzelfde geslacht. Indien echt niemand beschikbaar is moet de politie overwegen te wachten tot een agent van hetzelfde geslacht ter plekke kan komen. Het is dus alleen in hoogst uitzonderlijke gevallen dat ik kan gefouilleerd worden door iemand van een ander geslacht.
- Neen, dit is niet noodzakelijk wanneer het gaat om oppervlakkig fouilleren bij een identiteitscontrole of onmiddellijk na een aanhouding. Bij dit laatste moet de identiteit van de agent die de fouillering uitvoert vermeld worden in het register van vrijheidsberovingen. Twijfelt de politie over mijn gender moet men naar mijn voorkeur vragen en, indien ik weiger te antwoorden, zich baseren op het gender aangeduid op mijn identiteitsdocumenten.
Ja maar alleen wanneer nodig. De politie mag verder gaan dan het eenvoudig aftasten van mijn kledij en lichaam, en me naakt fouilleren wanneer daar een concrete aanleiding voor is. Bijvoorbeeld wanneer een drugshond iemand aanwijst en de oppervlakkige fouillering niets oplevert. Politieagenten mogen je niet aanraken wanneer je naakt bent zonder bevel van de onderzoeksrechter. Wel kunnen ze je vragen om te hurken of op de knieën te gaan zitten.
Het mag alleen:
- Voor men me in een cel opsluit (“fouillering voor opsluiting”)
- Wanneer ik aangehouden word onder verdenking van een inbreuk (= gerechtelijk fouilleren)
- Wanneer ik verdacht word bewijsstukken van een misdaad bij me te hebben (= gerechtelijk fouilleren)
Het mag niet:
- Bij een veiligheidsfouille bij een identiteitscontrole
- Bij een veiligheidsfouille bij mensen die deelnemen aan een publieke bijeenkomst (bv. betoging) die 'een bedreiging kan vormen van de openbare orde'
De naaktfouillering moet gebeuren in een aparte kamer door iemand van hetzelfde geslacht, behalve als het gaat over een gerechtelijke fouillering. Stemt je geslacht niet overeen met het geslacht dat op je identiteitskaart staat? Dan kan je zelf kiezen wie je fouilleert als je een schriftelijke verklaring aflegt die je moet ondertekenen. Vraag hiernaar voor de fouillering!
Zie hiervoor onze rubriek “eerste reflexen”.
Er bestaan heel veel situaties die de politie toelaten een privé plaats, woonplaats of andere, te betreden omwille van heel verschillende redenen. De politie mag de plaats waar ik me bevind zonder mijn instemming betreden:
- Zonder verdere formaliteiten indien ik me op een publieke of publiek toegankelijke (winkelcentrum, café, restaurant, station, justitiepaleis,…) plaats bevind;
- In geval van ramp, brand, overstroming of een gevaarlijke toestand die alleen opgelost kan worden door hun interventie;
- Wanneer ze opgeroepen zijn door een persoon die ook aanwezig is, bijvoorbeeld mijn partner bij een oproep omwille van huiselijk geweld;
- Bij een betrapping op heterdaad;
- Indien men aanwijzingen heeft dat de plaats gebruikt wordt voor het aanmaken, bewaren of stockeren van drugs of indien er druggebruik is in aanwezigheid van jongeren onder de 18 jaar;
- Indien de politie een huiszoekingsbevel heeft voor deze plaats;
- Indien ze een bevel tot arrestatie of medeneming hebben tegen mij of iemand anders die op deze plaats aanwezig is;
- Indien ze vergezeld zijn door een onderzoeksrechter, zelfs zonder geschreven bevel;
- Indien ze een toelating hebben van de politierechter omdat men me verdenkt dat ik namaakproducten (DVD, CD, gekopieerde of gehackte bestanden) bewaar op deze plaats;
- Indien ze een toelating hebben van de politierechter omdat men me verdenkt van dierenmishandeling of het houden van verboden dieren;
- Indien ze mijn meubels of huisraad komen in beslag nemen met een gerechtsdeurwaarder omdat ik mijn schulden niet betaald heb of uit mijn woning gezet ben op beslissing van de vrederechter.
In sommige gevallen is het niet duidelijk of de politie binnen mag zonder mijn toestemming, ook al zullen ze het proberen. Dit is bijvoorbeeld het geval:
- Indien ze een burgemeester vergezellen die een vaststelling van ongezonde of onbewoonbare woning wil doen;
- Indien de wijkagent een domiciliecontrole komt doen na mijn aankomst in de gemeente of na verhuis.
Indien politieagenten of andere ambtenaren mijn woning betreden buiten de gevallen voorzien in de wet doen ze aan woonstschennis en begaan ze een inbreuk.
Wanneer ze mijn woonst willen betreden zonder dat ze zeker zijn dat het wettelijk toegelaten is kan de politie me proberen te overtuigen om een document te ondertekenen waarbij ik afzie van de bescherming van mijn woning.
De politie mag een plaats zonder formaliteiten en zonder mijn akkoord betreden indien ik me bevind:
- Op een publieke of publiek toegankelijke plaats, tijdens dezelfde uren en onder dezelfde voorwaarden die gelden voor het publiek;
- Op een verlaten plaats (braakliggend terrein, afgedankt bedrijfsgebouw, verlaten woning,…)
- Op een plek “bekend omwille van ontucht” of in een huis “waar gewoonlijk kansspelen gespeeld worden”;
- In een hotel of ander type logementshuis, op voorwaarde dat de woonstbescherming gerespecteerd wordt en met akkoord van de hotelier.
Neen, een kraakpand is een beschermde woning indien ik er effectief verblijf (omdat ik er het vaakst slaap), zelfs al ben ik niet ingeschreven op dit adres bij de betrokken gemeente of heb ik geen toestemming van de eigenaar. De politie mag alleen vrij de “verlaten” gebouwen betreden, wat niet meer het geval is indien ik er spullen (bijvoorbeeld een bed dat duidelijk beslapen wordt, wat voeding, een tafel en stoel) geplaatst heb. Ik bega geen enkele inbreuk door het eenvoudige feit dat ik een tot dan onbewoonde plaats ga bewonen tegen de wil van de eigenaar. Behalve in beperkte noodgevallen mag de politie het kraakpand niet betreden zonder toelating van een rechter (die de uitzetting kan bevelen op last van de eigenaar) of zonder beslissing van de burgemeester (die kan doen uitzetten uit redenen van veiligheid of dringende noodzaak). Staat de politie voor de deur van het kraakpand, dan heb ik er alle belang bij te vragen of ze een document hebben dat toegang verleent. Indien ze er geen hebben en ook geen noodgeval, oproep van iemand binnen in het pand, of betrapping op heterdaad inroepen kan ik weigeren de deur te openen en hen verhinderen binnen te komen.
Ja. De politie kan me dwingen mijn woning te verlaten, en mag daarbij geweld gebruiken indien alle andere middelen uitgeput zijn, in volgende gevallen:
- Indien er ernstig gevaar bestaat dat er zich een ramp of ongeval voordoet of er ernstige bedreiging is voor de fysieke integriteit van de aanwezigen;
- Indien men een deurwaarder vergezelt die een vonnis uitvoert dat mijn uitzetting, onteigening of sloop van mijn onwettig gebouwde woning beveelt;
- Indien men me komt aanhouden.
De politie mag mijn woning betreden en doorzoeken zonder mijn akkoord om voorwerpen te vinden die aan een inbreuk kunnen gelinkt worden in de volgende gevallen:
- Er is sprake van betrapping op heterdaad;
- Men heeft aanwijzingen dat de plaats gebruikt wordt voor het aanmaken, bewaren of stockeren van drugs of dat er druggebruik is in aanwezigheid van jongeren onder de 18 jaar;
- De politie vergezeld is van een onderzoeksrechter (gebeurt slechts zeldzaam);
- De politie een huiszoekingsbevel heeft ondertekend door een onderzoeksrechter.
De politie kan me altijd een bezoek brengen, zelfs al heeft men me concreet niets te verwijten, indien ze goede redenen hebben om aan te nemen dat ze bij mij verboden voorwerpen of zaken nuttig voor hun onderzoek kunnen aantreffen.
Neen. Ze moeten dit niet altijd uitleggen of een document voorleggen, zeker niet indien het om een noodgeval gaat. Minstens één politieagent moet zich met zijn kaart legitimeren bij aankomst, tenzij “de omstandigheden dit niet toelaten”.
Maar: indien ze een mandaat van een rechter hebben (huiszoekingsbevel, bevel tot medebrenging of arrestatie) moeten ze dit in principe tonen, omdat ik het recht heb “misbruik te ontdekken, vast te stellen en aan te klagen”. Ik heb het recht om te controleren:
- De redenen van hun bezoek (fraude, drugsbezit, pedofilie, …);
- Of men zich niet van adres vergist heeft;
- Of er elementen zijn die aangeven dat men interessante zaken kan aantreffen bij mij (bijvoorbeeld een anonieme getuige die beweert dat ik een zwarte kassa, drugs of pedofiele afbeeldingen verberg);
- Of ze de grenzen vastgelegd door de rechter niet te buiten gaan.
Staan agenten voor mijn deur, dan heb ik er altijd belang bij hen beleefd te vragen waarom ze binnen willen. Zeggen ze dat ze een toelating van de rechter hebben kan ik hen vragen een kopie onder de deur te schuiven, zodat ik dit kan lezen voor ik hen binnen laat. Ik mag elk document dat ze me tonen lezen, maar ik ben niet verplicht het te ondertekenen. Zelfs al zegt men “dat het maar om inlichtingen gaat”, heb ik er belang bij niet te tekenen om te vermijden dat de indruk gewekt wordt dat ik met hun bezoek akkoord ga. In de praktijk zal ik niet steeds een document voorgelegd krijgen, met als reden dat de politie de zaak als dringend beschouwt. In dat geval kan ik later steeds protest neerleggen.
